Duygusal Dayanıklılık: Zor Zamanlarda Psikolojik Esneklik

Hayatın kaçınılmaz bir gerçeği var: hepimiz zorluklarla karşılaşırız. Kayıplar, başarısızlıklar, hastalıklar ya da beklenmedik krizler. Bu durumlar çoğu zaman kontrolümüz dışında gelişir. Ancak asıl belirleyici olan, bu zorluklarla nasıl başa çıktığımızdır. İşte bu noktada “duygusal dayanıklılık” devreye girer.

Duygusal dayanıklılık, olumsuz deneyimlere rağmen psikolojik dengeyi koruyabilme ve toparlanabilme kapasitesi olarak tanımlanır. Yani sorunların yokluğu değil, sorunlarla birlikte var olabilme becerisidir. Araştırmalar, dayanıklılığın doğuştan gelen bir özellikten çok, geliştirilebilir bir süreç olduğunu göstermektedir (Masten, 2001). Bu da, her bireyin kendi içinde esneklik kapasitesini artırabileceği anlamına gelir.

Dayanıklılığın en önemli bileşenlerinden biri, esnekliktir. Zihinsel esneklik, yaşanan olumsuzluğu tek bir bakış açısından değil, farklı açılardan değerlendirebilmeyi içerir. Örneğin işini kaybeden birinin sadece kayıp duygusuna odaklanmak yerine, yeni fırsatların kapı aralayabileceğini görebilmesi bu esnekliğin bir örneğidir. Tugade ve Fredrickson (2004), olumlu duyguların zor zamanlarda bile ortaya çıkabileceğini ve bunların toparlanmayı hızlandırdığını vurgular.

Bir diğer temel unsur, sosyal destek sistemleridir. Araştırmalar, yakın ilişkilerin, duygusal dayanıklılığı artıran en güçlü faktörlerden biri olduğunu ortaya koyar (Southwick & Charney, 2012). İnsan zihni zorluklarla tek başına savaşmaya değil, bağ kurmaya programlıdır. Bu nedenle, bir arkadaşla konuşmak, aileden destek almak ya da gerektiğinde profesyonel yardım talep etmek dayanıklılığın önemli bir parçasıdır.

Duygusal dayanıklılık aynı zamanda öz-şefkatle de yakından ilişkilidir. Kendini acımasızca eleştirmek yerine, zor bir dönemde nazikçe desteklemek ruhsal toparlanmayı kolaylaştırır. Kristin Neff’in (2003) çalışmalarında da gösterildiği gibi öz-şefkat, kaygıyı azaltırken iyimserliği ve psikolojik iyileşmeyi güçlendirir.

Hayatın zorlayıcı dönemlerinde duygusal dayanıklılık, bizi kırılmaz kılmaz; ama kırıldığımızda yeniden toparlanabilmemizi sağlar. Bu beceri, bir kas gibi düzenli pratikle güçlenir: küçük adımlarla stresle başa çıkmayı öğrenmek, olumlu duygulara alan açmak ve güven ilişkilerini beslemek… Bütün bunlar, belirsizliklerle dolu bir dünyada daha esnek ve güçlü kalabilmemize yardımcı olur.

Kaynakça

• Masten, A. S. (2001). Ordinary Magic: Resilience Processes in Development. American Psychologist, 56(3), 227–238.

• Tugade, M. M., & Fredrickson, B. L. (2004). Resilient individuals use positive emotions to bounce back from negative emotional experiences. Journal of Personality and Social Psychology, 86(2), 320–333.

• Southwick, S. M., & Charney, D. S. (2012). Resilience: The Science of Mastering Life’s Greatest Challenges. Cambridge University Press.

• Neff, K. D. (2003). Self-Compassion: An Alternative Conceptualization of a Healthy Attitude Toward Oneself. Self and Identity, 2(2), 85–101.